Łukasz Rusznica – Gdy spojrzysz mi w oczy dwa razy, rozchylę usta lub zacisnę pięści / fotografie z archiwum IPN

Na co patrzy system? Jak to patrzenie odsłania sam system? 

W Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej przechowywanych jest blisko 40 milionów fotografii. Znajdziemy tam zdjęcia spraw ważnych dla polskiej historii, jak i dowody banalności ludzkich działań, małych przestępstw czy niesubordynacji. Ich wspólnym mianownikiem jest przemoc. Przemoc wyrażona spojrzeniem agenta systemu.

Z perspektywy aparatu opresji wszystko jest ciekawe i ważne, nic nie jest na tyle nieistotne, aby można to było pominąć. Tak jak wszystkie sprawy związane z pamięcią i w tym przypadku natkniemy się na to, co jest wyparte i niewygodne. Dlatego przemilczenie jest tak niezwykle istotnym tropem, bo to, co nie udokumentowane, może być zwyczajnie niebezpieczne. 

Ta wystawa to kolejna próba zadania pytań o historię, pamięć i naszą przeszłość. Książka How to look natural in photos autorstwa Beaty Barteckiej i Łukasza Rusznicy jest częścią prezentowanej wystawy. 

ŁUKASZ RUSZNICA
Łukasz Rusznica (1980) fotograf i kurator, w praktyce artystycznej skupiony głównie na książce fotograficznej. Prowadzi wydawnictwo Archiwum Słońca we Wrocławiu. 

TOMASZ STEMPOWSKI
Tomasz Stempowski (1971) historyk i archiwista IPN, autor i współautor artykułów i wydawnictw książkowych, m.in.: Piaszczyste drogi karpatczyków. Fotografie kpt. Karola Angermana z lat 1940‒1944; Zbiór fotografii Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu; Polskie drogi przez Szwajcarię. Losy żołnierzy 2. Dywizji Strzelców Pieszych 1940–1945 na fotografiach ze zbiorów Muzeum Polskiego w Rapperswilu; Oblężenie Warszawy w fotografii Juliena Bryana; Kariera SS-Oberscharführera Hermanna Baltruschata 1939–1943. Album fotograficzny funkcjonariusza Einsatzgruppe i Geheime Staatspolizei na ziemiach polskich wcielonych do Rzeszy; Prawo w filmie. Prowadzi bloga o fotografii historycznej – fototekst.pl 

Kurator: Łukasz Rusznica
Teksty towarzyszące wystawie: Tomasz Stempowski, Łukasz Rusznica
Tłumaczenie: Aleksandra Szymczyk

_______________________________________________________________________________________________

Miejska Galeria Sztuki w Łodzi – Galeria Bałucka, Stary Rynek 2

Stary Rynek powstał w 1953 roku. Dlaczego jest więc stary?

Chociaż rynek w obecnej formie nie jest zabytkowy, to jest to jedno z najstarszych punktów spotkań w Łodzi. Było to niegdysiejsze centrum życia Łodzi rolniczej i stanęły tam najważniejsze budynki: ratusz i karczma, areszt oraz domy dla mieszczan. W wieku XIX kwitł tu handel, to tu miał sklep ojciec Izraela Poznańskiego, Kalman. Po wybudowaniu Nowego Rynku, Stary stracił na znaczeniu. Był tu zieleniec, piękne alejki, niewiele się jednak działo. W czasie II wojny światowej nieopodal Rynku naziści wyznaczyli granicę getta w Litzmannstadt (niemiecka nazwa Łodzi). Wyburzono wtedy duży kwartał miasta, zniszczono kamienice, synagogę i targ rybny, gdzie Żydzi sprzedawali śledzie. W czasie wojny Rynek był na terenie zamkniętej dzielnicy dla Żydów. 

Po wojnie, w 1953, w miejscu dawnych budynków powstał park, zwany przez mieszkańców parkiem Śledzia (od wspomnianego wyżej targu), a Rynek został całkowicie przebudowany. Przez wiele lat był zapomniany i pusty. W 2024 roku ukończono jego rewitalizację.