Kino już na początku XX wieku - z późniejszym wsparciem telewizji - wykształciło gatunek filmu przyrodniczego jako nurtu poświęconego opowiadaniu o naturze. Czy rzeczywiście jednak w tych produkcjach główną rolę gra natura?
I czy w kinie popularnym i artystycznym reżyserzy mówią mniej o istocie flory i fauny niż produkcje telewizyjne? Na Fotofestiwalu zobaczymy najciekawsze filmy, które zmieniły nie tylko gatunek kina przyrodniczego, ale i miały znaczący wpływ na język filmu. Przyjrzymy się także, jak kino autorskie i komercyjne z różnych zakątków świata opowiada o naszej relacji z naturą. Wszystko to w konwencji kina gatunkowego, rozrywkowego, często z dużym dystansem i poczuciem humoru, jak na festiwal letni przystało.
HARMONOGRAM PROGRAMU NATURA I FILM
21.06, 22:30 [OPIS]
Bliżej natury: Mikroświat w obiektywie F. Percy Smitha/ Minute Bodies: The intimate World of F. Percy Smith with original score by Tindersticks, reż. Stuart A Staples, 55’
22.06., 20:00 [OPIS]
Ptaki/ Birds, reż. Alfred Hitchcock, USA 1963, 119’
23.06, 19:30 [OPIS]
Pradawny las/ Sengire, reż. Mindaugas Survila, Litwa 2017, 85’
Czarna linia/Ligne noir, reż. Mark Olexa, Francesca Scalisi, Szwajcaria 2017, 10’
25.06., 20:00 [OPIS]
Bestiarium/ Bestiaire, reż. Denis Côté, France, Canada 2012, 72’
26.06., 19:00 [OPIS]
The wild parrots of the Telegraph Hill, reż. Judy Irving, USA 2003, 83’
27.06, 19:00 [OPIS]
Walkabout, reż. Nicolas Roeg, Australia 1971, 100’
28.06., 19:00 [OPIS]
Planeta Ziemia II (odc. I i VII), BBC Studios, 2016
29.06., 19:30 [OPIS]
Genesis 2.0., reż. Christian Frei, Szwajcaria, Rosja, Korea Południowa, USA 2018, 113’
30.06., 21:00 [OPIS]
Pokarm bogów/ The food of Gods, reż. Bert I. Gordon, USA 1976, 88’
01.07., 17:00 [OPIS]
Rzeka czasu/ Chang Jiang Tu, reż. Yang Chao, Chiny 2016, 116’
SZCZEGÓŁY
21.06, 22:30, Natura jako dzieło sztuki
● Bliżej natury: Mikroświat w obiektywie F. Percy Smitha/ Minute Bodies: The intimate World of F. Percy Smith with original score by Tindersticks, reż. Stuart A. Staples, 55’
Art_Inkubator, Tymienieckiego 3, pokaz plenerowy, wstęp wolny
Przegląd zaczynamy od początków kina, kina przyrodniczego i kina amatorskiego jednocześnie – od dzieła, które mogłoby pojawić się na festiwalach muzycznych jako VJ-ska robota z najwyższej półki. Ten wciągający poetycki obraz filmowy oddaje hołd zdumiewającym odkryciom i osiągnięciom F. Percy Smitha – naturalisty, wynalazcy i pioniera kina, który na początku XX wieku opracował innowacyjne techniki rejestracji obrazu i mikrofotografii pozwalające uchwycić z bliska cudy natury. Smith zajmował przeróżne stanowiska w swej karierze, od pracownika wytwórni filmowej British Instructional Films aż po oficera Królewskiej Marynarki Wojennej, co nie przeszkodziło mu jednak w realizacji kilku produkcji jednocześnie. Ambitny reżyser filmowy postawił sobie za zadanie zgłębienie i dokumentację najskrytszych tajemnic przyrody. Bliżej natury: mikroświat w obiektywie F. Percy Smitha stanowi reinterpretację oryginalnego materiału filmowego. Współczesna ścieżka dźwiękowa autorstwa Tindersticks podkreśla oniryczny, dziwnie znajomy a jednocześnie odległy, charakter hipnotyzującego krajobrazu. Zachwyt przepełniający widza podczas seansu okazuje się równie obezwładniający, jak niesamowite wrażenia, których mikroskopijny świat musiał dostarczyć samemu F. Percy Smithowi, gdy ten ujrzał go po raz pierwszy w obiektywie.
Jeśli spodobał Ci się ten film, obejrzyj także: Mikrokosmos, reż. Claude Nuridsany i Marie Pérennou, 1996 (DVD), The Love Life of an Octopus i inne filmy Jean Painlevé’a (wydane na DVD i BLu-ray przez British Film Institute), Secrets of Nature, zestawienie pionierskich filmów przyrodniczych (DVD British Film Institute)
22.06., 20:00 Natura w natarciu
● Ptaki/ Birds, reż. Alfred Hitchcock, USA 1963, 119’
Kino Charlie, Piotrkowska 203/205, bilet: 15 zł, wstęp z karnetem, biletem na festiwal bezpłatny
Jeden z największych klasyków kina, naczelny reprezentant kina grozy, w którym rolę potwora gra natura. Choć wszyscy doceniają Ptaki za maestrię budowania napięcia, a po seansie nigdy na miejskie ptactwo nie spojrzy się tak samo, to wątek wypowiedzi o naturze pozostaje w tym filmie najczęściej niedoceniony. Obejrzyjmy ten klasyk jeszcze raz zwracając uwagę na wypowiedź mistrza o relacji natury i człowieka, przekazaną między innymi ustami ornitolożki w scenie w kawiarni, czy zastanawiając się: ile jest właściwie przesady w wizji z 1963 roku? Jak wiele arcydzieł kina, film po ponad pięćdziesięciu latach, w dobie kryzysu ekologicznego i katastrof naturalnych, zyskuje coraz bardziej na aktualności.
23.06, 19:30, Natura bez sensacji
● Czarna linia/Ligne noir, reż. Mark Olexa, Francesca Scalisi, Szwajcaria 2017, 10’
Kobieta łowiąca w mętnych wodach, cierpiąca natura, śpiew muezzinów, wszystko to połączone cienką czarną linią.
● Pradawny las/ Sengire, reż. Mindaugas Survila, Litwa 2017, 85’
Art_Inkubator, Tymienieckiego 3, sala teatralna, wstęp wolny
Choć ten film dopiero rozpoczął swój festiwalowy obieg, już teraz można go nazwać perłą kina przyrodniczego. Przygotowując się do niego przez 18 lat, używając sprzętu Ultra HD, Mindaugas Survila zgromadził niesamowite nagrania litewskiego rezerwatu, rodem z produkcji BBC czy National Geographic. Następnie zrezygnował z efektownego montażu czy sugestywnej ścieżki dźwiękowej na rzecz prawdziwych odgłosów i tempa natury. Film pozbawiony jest także komentarza narratora. Momentami widz może poczuć się zagubiony w gąszczu prastarego lasu i zadawać sobie pytanie o to, co właściwie obserwuje na ekranie. Rejestracja bogatych dźwięków lasu i magicznych sytuacji pozostawia przestrzeń do swobodnych skojarzeń i prostolinijnego doświadczania obrazów. Film swoją premierę miał na festiwalu IDFA 2018, pokazywany był także na Against Gravity Film Festival.
Jeśli spodobał Ci się ten film, obejrzyj także: Kobieta i lodowiec/ Moteris ir Ledynas, reż. Audrius Stonys, Litwa 2016 (szukaj w programie festiwali filmowych), Królestwo/ Les saisons, reż. Jacques Perrin, Jacques Cluzaud, 2015 (DVD)
25.06., 19:00, Symbioza według człowieka
● Bestiarium/ Bestiaire, reż. Denis Côté, Francja, Kanada 2012, 72’
Kino Szkoły Filmowej, Targowa 61/63, wstęp wolny
Ludzie i bestie podglądają uważnie każdy swój ruch na tle zmieniających się pór roku, w kanadyjskim parku zoo-botanicznym. Bestiarium to studium wzajemnej obserwacji. Kamera podąża za zwierzętami nie tylko w obserwowanym przez reżysera zoo, ale i w naszej kulturze: miś-maskotka na ulicy jako reklamowy gadżet, plakaty koni na ścianach, wypchane eksponaty w gablotach. Wykorzystanie konwencji slow cinema do wypowiedzi o naturze zdaje się mieć najgłębszy sens. Film pokazywany był na festiwalu Sundance 2012 oraz w sekcji Forum na Berlinale.
Jeśli spodobał Ci się ten film, obejrzyj także: Still life, reż. Maud Alpi, Francja 2017 (szukaj w programie festiwali filmowych), Dusza i ciało, reż. Ildikó Enyedi, Węgry 2016, (wciąż w niektórych kinach, niedługo na DVD), Rat film, reż. Theo Anthony, USA 2016 (szukaj w programie festiwali filmowych)
26.06, 19:00, Natura w mieście
● Dzikie papugi z Telegraph Hill/ The wild parrots of the Telegraph Hill, reż. Judy Iving, USA 2003, 83’
Kino Szkoły Filmowej, Targowa 61/63, wstęp wolny
Być może gdyby Herzog obejrzał ten film, nie nakręciłby rok później Grizzly Mana – historia bezdomnego, opiekującego się stadem zbiegłych i porzuconych papużek jest jedną z najbardziej niesamowitych historii o przyjaźni człowieka i zwierzęcia, bez tragicznego zakończenia. Choć rozczulająca, pozbawiona jest naiwnego sentymentalizmu oraz opowiada o niezależności obu światów. Niskobudżetowa produkcja z początku wieku, utrzymana w estetyce VHS skupia się tyle na człowieku, co na papugach, nie tworząc z nich anonimowego stada, a poświęcając uwagę każdemu z bohaterów i ich unikatowym charakterom – coś, o czym zapominają najlepsze produkcje przyrodnicze.
Jeśli spodobał Ci się ten film, obejrzyj także: Cane Toad: An Unnatural History, reż. Mark Lewis, Australia 1988, Rezydencja surykatek (serial TV, DVD Animal Planet), Goryle we mgle, reż. Michael Apted, USA 1988 (szukaj w programie TV), Jane, reż. Brett Morgen, USA 2017 (szukaj w programie festiwali filmowych), Kot do wynajęcia, reż. Naoko Ogigami, Japonia 2012 (szukaj w programie festiwali filmowych)
27.06., 19:00, Natura jako surowy nauczyciel
● Przejście/ Walkabout, reż. Nicolas Roeg, Australia 1971, 100’
Kino Szkoły Filmowej, Targowa 61/63, wstęp wolny
Choć nieco zapomniany, Walkabout brytyjskiego mistrza kina Nicolasa Roega, jest jednym z najwybitniejszych reprezentantów zarówno kina drogi jak i tak zwanego survival cinema. Dzięki niemu mogło powstać późniejsze Into the wild Seana Penna. Sam styl Roega stał się odniesieniem dla reżyserów, takich jak Christopher Nolan czy Steven Soderberg, a Walkabout uznaje się za jeden pierwszych obrazów Nowej Fali Australijskiej, wpisany przez wiele mediów czy prestiżowy British Film Institute na listę dzieł filmowych, jakie trzeba zobaczyć przed śmiercią.
Przeprawa przez australijską dzicz dwójki białych dzieci staje się podstawą opowieści nie tylko o sile i bezstronniczości natury, ale i konfrontacji cywilizacji zachodu z kulturą kolonializowanych krajów. Choć film sprzed ery cenzury i ograniczeń wiekowych prezentuje naturę w sposób bezkompromisowy (spotkał się z kontrowersjami ze względu na nagość i brutalność), jest jednocześnie jednym z najbardziej poetyckich i zmysłowych obrazów o dorastaniu, śmierci, i – jak mówił sam Roeg – “życiu i byciu żywym” wśród natury.
Jeśli spodobał Ci się ten film, obejrzyj także: Cienka czerwona linia, reż. Terrance Mallick, USA 1998 (dostępne na Blu-ray i DVD), Wszystko za życie, reż. Sean Penn, USA 2007 (dostępne na Blu-ray i DVD oraz w HBO GO), Kucharze historii, reż. Péter Kerekes, 2009, (dystr. Against Gravity), W objęciach węża, reż. Ciro Guerra, Kolumbia, Wenezuela, Argentyna 2015, (na VOD), Daughters of the dust, reż. Julie Dash, USA 1991 (Netflix), Besie z południowych krain/ Beast of the southern wild, reż. Benh Zeitlin, USA 2012, Captain Fantastic, reż. Matt Ross, USA 2016 (DVD i Blu-ray)
28.06., 19:00, Natura jako lustro – czy filmy przyrodnicze mówią o przyrodzie?
● Planeta Ziemia II (odc. I i VII), BBC Studios, 2016
Art_Inkubator, Tymienieckiego 3, sala teatralna, wstęp wolny, seans z wprowadzeniem
Żadnego z fanów Planety Ziemi nie trzeba przekonywać, że obejrzenie serii na wielkim ekranie ma sens, nawet gdy zna się wszystkie odcinki na pamięć. Druga seria przełomowej serii BBC po raz kolejny wprawiła najbardziej wybrednych widzów w osłupienie. Nagrywana przez 3 lata, w 40 różnych krajach, podczas 117 wypraw filmowych uwieczniła nigdy wcześniej nie pokazywane gatunki zwierząt i zjawiska naturalne, a w trakcie 2089 dni zdjęciowych ekipy filmowe odkryły nowe fakty z życia flory i fauny. Słodkowodny ślepy delfin, leniwiec pływający w oceanie, wężowa pogoń za ofiarą na wulkanicznej wyspie rodem ze scen biblijnych czy lemur żyjący na kaktusach – druga seria Planety Ziemi może konkurować dynamiką montażu, spektakularnością i nieprzewidywalnością akcji z filmami o superbohaterach i tak też jest zrealizowana.
Zobaczymy dwa najbardziej reprezentatywne odcinki z serii: pierwszy oraz ostatni, poświęcony życiu zwierząt w miastach. Jednocześnie zastanowimy się, co sposób, w jaki BBC pokazuje nam świat, mówi nam o nas samych? Wprowadzenie o historii produkcji przyrodniczych poprowadzi Justyna Kociszewska, kuratorka programu filmowego Fotofestiwalu.
Partner pokazu: BBC Earth.
Jeśli spodobał Ci się ten film, obejrzyj także: Blue Planet, produkcja BBC (do obejrzenia na BBC Earth i Netflix), Marsz pingwinów, reż. Luc Jaquet, Francja 2005 (DVD i Blu-ray), Makrokosmos, reż. Jacques Perrin, Jacques Cluzaud, 2001 (DVD i Blu-ray)
29.06., 19:00, Ludzka natura || Kinotechnika na Fotofestiwalu
● Genesis 2.0., reż. Christian Frei, Szwajcaria, Rosja, Korea Południowa, USA 2018, 113’
pokaz przedpremierowy
Art_Inkubator, Tymienieckiego 3, sala teatralna, wstęp wolny
Reżyser zapewne znanego fotofestiwalowej publiczności Fotografa wojennego, Christian Frei, w swoim dokumencie przedstawia możliwe konsekwencje rosyjskich badań archeologicznych, ale i w dobitny sposób opowiada o ludzkiej naturze. Śledzimy proces wydobycia kłów mamuta na syberyjskich wyspach. Takie znaleziska stają się magnesem na zaawansowanych technologicznie pionierskich naukowców, którzy balansują na granicy genetyki i biologii syntetycznej, marząc o przywróceniu do życia wymarłego dawno temu gatunku. Próby te są kolejnym zwiastunem wielkiej rewolucji technologicznej, w wyniku której człowiek stanie się stwórcą, autorem Genesis 2.0. Już dzisiaj, z pomocą chińskiego Narodowego Banku Genów, ludzie Zachodu za 100 000 dolarów są w stanie sklonować swoje zmarłe psy…
Genesis 2.0 otrzymał na Sundance 2018 Specjalną Nagrodę Jury za Najlepsze Zdjęcia w Filmie Dokumentalnym. Autorami zdjęć do filmu są Maxim Arbugaev i Peter Indergand.
Film jest zapowiedzią przeglądu Kinotechnika organizowanego w lipcu przez Partnera Fotofestiwalu, Narodowe Centrum Kultury Filmowej w EC1.
Jeśli spodobał Ci się ten film, obejrzyj także: Jądro wieczności, reż. Michael Madsen, 2010 (DVD Oblicza ekologii wyd. Against Gravity), Projekt Nim, reż. James Marsh, USA 2011 (Netflix), Jądra Tarzana, reż. Alexandru Solomon, Rumunia, Francja 2017 (szukaj na festiwalach filmowych)
30.06., 21:00, Akademia Złego Filmu by Pleśń, pokaz z lektorem na żywo
● Pokarm bogów/ The food of the gods, reż. Bert I. Gordon, USA 1976, 88’
Kino Bodo, ul. Rewolucji 1905 r. 78/80, wstęp wolny
Naiwna grupa zadowolonych z siebie amerykanów zostaje zaatakowana przez matkę naturę, która przybrała postać… przerośniętych i wściekłych zwierząt. Absurdalna fabuła i dialogi, do tego efekty specjalne niczym ze złotych lat kina klasy B wprowadzą wszystkich widzów w błogi nastrój. Całkowicie niepoważne wydarzenie AZF jak zawsze z “lektorem” Maurycym Chełmiński, twórcą nieistniejącego filmu Pleśń.
Jeśli spodobał Ci się ten film, oglądaj także: Filmy z serii Akademia Złego Filmu w Kinie Bodo w Łodzi, Cykl Kino.Noc w U-jazdowski Kino w Warszawie, Wydarzenia Pora Zwyrola w warszawskich kinach, Festiwal Filmowów Kultowych
01.07., 17:00 Natura jako zegar
● Rzeka czasu/ Chang Jiang Tu, reż. Yang Chao, Chiny 2016, 116’
Muzeum Kinematografii, pl. Lecha Kaczyńskiego 1, wstęp: 15 zł, z biletem, karnetem na festiwal – bezpłatny
W tradycji wielu azjatyckich kultur natura jest pełnoprawnym bohaterem dzieł sztuki – zarówno poezji, malarstwa, jak i kina. Kontemplacja przyrody jest w nich nie tylko podziwianiem jej piękna, ale też duchowym i filozoficznym przeżyciem. Chun, kapitan niewielkiego statku transportowego płynącego w górę rzeki Jangcy, znajduje stary notes wypełniony wierszami przez kogoś, kto przemierzał tą samą trasę dekady wcześniej. Rytm niespiesznej podróży największym chińskim szlakiem wodnym wyznaczają poetyckie wersy i na wpół przypadkowe spotkania z tajemniczą kobietą, która w każdym porcie przybiera nieco inną postać. Majestatyczne piękno naturalnych krajobrazów i rozległe industrialne pejzaże zapierają dech na zdjęciach Marka Lee Ping-binga, nagrodzonego za nie Srebrnym Niedźwiedziem Berlinale. Reżyser podąża tropem klasycznej literatury, w której Jangcy ukazywana była jako rzeka czasu. Surowy realizm łączy z mitologicznymi symbolami i ulotną fantazją, tworząc hipnotyczny epos – współczesną chińską odyseję.
Opis: Jagoda Murczyńska
Film pokazywany jest w partnerstwie z Azjatyckim Festiwalem Filmowym Pięć Smaków.
Jeśli spodobał Ci się ten film, obejrzyj także: Zawsze woda/ Fututsame no Mado, reż. Naomi Kawase, Japonia 2014 (szukaj w programie TV i programów filmowych), Wiosna, lato, jesień zima i… wiosna, reż. Kim Ki-Duk, Korea Południowa 2003 (DVD), Martwa Natura, reż. Zhangke Jia, Chiny 2006
